Ish-presidentja e Konfederatës së Zvicrës, Micheline Calmy-Rey, ka thënë se vendi i saj ka qenë i pari që ka avokuar për pavarësinë e Kosovës qysh në vitin 2005.
Në një intervistë për “swissinfo”, Calmy-Ray ka thënë se ka punuar me shumë politikanë të Kosovës, por se ai që i ka bërë më së shumti përshtypje ka qenë ish-presidenti Ibrahim Rugova.
E pyetur në lidhje me raportet e saj me ish-kryeministrin, Hashim Thaçi, ajo tha se ky i fundit e ka ditur gjermanishten mirë dhe kishte njohuri të mëdha për Zvicrën.
“Nuk ia lejoj vetes të bëj gjykime për kundërshtarët e mi politikë. Ai ishte kryeministër i Kosovës dhe kishte njohuri të mëdha për Zvicrën, gjermanishtja e tij zvicerane është gjithashtu shumë e mirë. Figura politike që më bëri më shumë përshtypje në Kosovë ishte presidenti pacifist Ibrahim Rugova, babai i pavarësisë. Nën patronazhin e Kombeve të Bashkuara, më pëlqente të punoja me bashkëbiseduesit në anën e Kosovës në vitet nëntëdhjetë. Funksionoi mirë”, deklaron ish-ministrja e Jashtme, Micheline Calmy-Rey.
Ndër të tjera, ajo flet edhe për procesin negociues mes Kosovës dhe Serbisë që po zhvillohet në Bruksel.
Sipas saj, ndërmjetësi Lajçak dhe shefi i tij, Borrell, vijnë nga vende që nuk e njohin Kosovën dhe se të njëjtit “po e mbrojnë Serbinë”.
“BE-ja po merr përsipër ndërmjetësimin mes Serbisë dhe Kosovës, por personat përgjegjës, si Përfaqësuesi Special i BE-së Miroslav Lajçak dhe shefi i politikës së jashtme Josep Borrell, vijnë nga vende që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës”.
“Ndërmjetësuesit e BE-së po zhvillojnë një politikë që, pjesërisht, mbron ose ruan Serbinë. Albin Kurtit po i kërkohet që t’u jepet më shumë autonomi komunave serbe. Megjithatë, kushti për këtë do të duhej të ishte njohja e Kosovës nga Serbia. Por presidenti serb thotë se nuk do ta bëjë kurrë këtë. Ky është problemi me Kosovën”, u shpreh mes tjerash ish-presidentja zvicerane.
Më poshtë intervista e plotë:
swissinfo.ch: Ju jeni qytetare nderi e Kosovës. Kur ishte vizita juaj e fundit në vend?
Micheline Calmy-Rey: Në fund të nëntorit të kaluar. Isha atje me një fondacion që unë kryesoj, për të gjetur tokë të përshtatshme për të ndërtuar një shtëpi për të moshuarit. Pas projektit qëndron një biznesmen i suksesshëm zviceran, i cili i përket diasporës, i cili po financon projektin e shtëpisë së të moshuarve. Kjo gjithashtu tregon se kosovarët në Zvicër janë shumë mirë të integruar: kjo është një histori suksesi.
swissinfo.ch: Sipas statistikave zyrtare, gati 300,000 njerëz thonë se shqipja është gjuha e tyre e parë në shtëpi. Diaspora kosovare në Zvicër është shumë e madhe. A është kjo shtëpi e planifikuar për të moshuarit kosovarë që duan ta kalojnë pensionin në vend?
M.C.: Është shtëpi për popullatën kosovare, jo për të moshuarit që kthehen nga Zvicra. Projekti dëshiron të përhapë konceptin e shtëpive për të moshuarit në Kosovë, sepse është një vend i varfër për sa u përket shtëpive për të moshuarit. Është shtëpi për serbët dhe shqiptarët e Kosovës pasi popullsia e atij rajoni është e përzier. Ne kemi gjetur tashmë tokën, tani sipërmarrësi duhet të rregullojë financimin. Gjatë vizitës sime jam pritur edhe nga presidentja Vjosa Osmani, kryeministri dhe anëtarë të tjerë të qeverisë.
swissinfo.ch: Duket se keni shumë kontakte në Kosovë. Shkoni shpesh atje?
M.C.: Jo shumë shpesh, jo. Para kësaj, hera e fundit që kam takuar kryeministrin Albin Kurti ka qenë në Cyrih. Kur ai ishte atje për të nënshkruar një memorandum mirëkuptimi me partinë time, Partinë Socialiste (PS).
Gjatë vizitës sime vitin e kaluar, pata gjithashtu mundësinë të diskutoj sfidat kryesore të Kosovës me qeverinë kosovare. E para dhe më e rëndësishmja, natyrisht, është se vendi njihet nga më shumë shtete. Aktualisht, rreth njëqind shtete e njohin Kosovën.
swissinfo.ch: Cila është përshtypja juaj për shefin e qeverisë, Albin Kurti? Lëvizja e tij Vetëvendosje paraqitet si kundërprogram ndaj partive të mëparshme politike në Kosovë.
M.C.: Kam punuar mirë me të gjithë bashkëbiseduesit nga pala kosovare, qoftë Albin Kurti, Hashim Thaçi apo dikush tjetër.
swissinfo.ch: Ish-shefi i qeverisë, Hashim Thaçi, po gjykohet në Hagë për krime të mundshme kundër të drejtave të njeriut. Si ka qenë përvoja juaj me Thaçin si ministër i Jashtëm?
M.C.: Nuk ia lejoj vetes të bëj gjykime për kundërshtarët e mi politikë. Ai ishte kryeministër i Kosovës dhe kishte njohuri të mëdha për Zvicrën, gjermanishtja e tij zvicerane është gjithashtu shumë e mirë. Figura politike që më bëri më shumë përshtypje në Kosovë ishte presidenti pacifist Ibrahim Rugova, babai i pavarësisë. Nën patronazhin e Kombeve të Bashkuara, më pëlqente të punoja me bashkëbiseduesit në anën e Kosovës në vitet nëntëdhjetë. Funksionoi mirë.
swissinfo.ch: Si i shihni sfidat me të cilat përballet Kosova sot në kontekstin e ri gjeopolitik?
M.C.: Unë do të thoja se lufta në Ukrainë e ka ndryshuar situatën. Vendet e Ballkanit Perëndimor janë bërë më të rëndësishme strategjikisht. Dhe këto vende janë shtete të reja, marrëdhënia me Rusinë është asimetrike dhe jo gjithmonë e lehtë. Në këtë kontekst, Kosova ka nevojë për njohjen e më shumë vendeve në mënyrë që të ketë qasje në organizatat ndërkombëtare. Vendi do të donte të ishte anëtar i Bashkimit Evropian dhe aleancës mbrojtëse të NATO-s.
swissinfo.ch: Qysh në vitin 2005, qeveria zvicerane doli në favor të pavarësisë formale të Kosovës…
M.C.: Po, me statusin e Kosovës kemi filluar të merremi shumë herët, disa vite pas luftës. Zvicra ishte vendi i parë që ngriti çështjen e pavarësisë së Kosovës.
Situata ishte e komplikuar: pozicioni ndërkombëtar në atë kohë ishte se Kosovës së pari i duhej të përmbushte standardet ndërkombëtare në lidhje me të drejtat e njeriut dhe qeverisjen. Kjo ishte e vështirë për palën kosovare, pasi në atë kohë nuk kishte as qeveri e as shtet. Në emër të Zvicrës, ne mbrojmë një qasje të re: Së pari, ne qartësojmë statusin dhe pasi qeveria e Kosovës të marrë përsipër punën e saj, ne do të jemi në gjendje ta vlerësojmë atë në lidhje me përgjegjësinë e saj në lidhje me të drejtat e njeriut.
Kjo ishte deklarata e Zvicrës në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, e cila nisi diskutimet për pavarësinë e Kosovës në Kombet e Bashkuara. Prandaj, Zvicra luajti një rol të rëndësishëm, pasi kishte edhe interes për një Kosovë të pavarur.
swissinfo.ch: Cili ishte ky interesim zviceran?
M.C.: Komuniteti i madh kosovar në vend. Pas Gjermanisë, grupi më i madh i diasporës së kosovarëve jeton në Zvicër, dhe në raport me popullsinë, është e qartë se përqindja e njerëzve është shumë më e lartë në Zvicër. Për ne ishte interesante që tensionet në Ballkanin Perëndimor po uleshin.
swissinfo.ch: Megjithatë, a jeni befasuar kur Kosova shpalli pavarësinë në dimrin e vitit 2008?
M.C.: Më 17 shkurt 2008 u ftova nga misioni katolik shqiptar në Wil. Unë duhej të flisja në ceremoni. Në Bernë, kur mora trenin, nuk dija gjë, por kur mbërrita në stacionin Wil prifti erdhi tek unë duke qarë. Ai tha: “Zonjë, është një mrekulli ajo që po shohim”. Pavarësia e Kosovës ishte shpallur. Ai ishte shumë i prekur. Të gjithë kosovarët e Wilit ishin atje – dhe shumë të lumtur. Pas kësaj, ishte e vështirë të bindja qeverinë federale se nuk e kisha planifikuar vizitën time në misionin shqiptar posaçërisht për festën e Pavarësisë. Por nuk mund ta parashikoja historinë.
swissinfo.ch: Kaluan dhjetë ditë ndërmjet shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe njohjes nga Zvicra. Cilat ishin debatet politike mes 17 shkurtit dhe njohjes formale nga Zvicra?
M.C.: Kërkonte miratimin e Komisionit të Politikës së Jashtme dhe, natyrisht, edhe atë të Këshillit Federal (Pushtetin Ushtrues). Në fund, ne njohëm pavarësinë e Kosovës pothuajse në të njëjtën kohë me Bashkimin Evropian. Meqenëse jo të gjitha vendet në Kombet e Bashkuara ishin të gatshme të njihnin pavarësinë e Kosovës, vendi duhej të bënte një deklaratë të njëanshme të pavarësisë. Edhe pse shumë mendojnë kështu, Zvicra nuk ishte vendi i parë që njohu pavarësinë e Kosovës.
Por ne ishim vendi i parë që donim të diskutohej. Dhe pastaj, me diplomacinë zvicerane, ne ndihmuam për të bërë të mundur. E kuptoj që ekziston një lidhje e fortë mes Kosovës dhe Zvicrës. Disa flasin për kantonin e 27-të të Zvicrës, që është kantoni i Kosovës.
swissinfo.ch: Nëse Kosova do të ishte vërtet kantoni i 27-të, Zvicrës do t’i duhej të bënte shumë më tepër sa i përket diplomacisë, por ndoshta edhe në aspektin e bursave dhe shkëmbimeve arsimore për të rinjtë kosovarë. A përpiqet Zvicra mjaftueshëm për t’i dhënë drejtësi lidhjeve midis dy vendeve?
M.C.: Sidomos gjatë verës, mund të shihni targa zvicerane në të gjithë Kosovën – dhe diaspora kosovare bën shumë. Por nuk mund të flas në emër të qeverisë aktuale zvicerane. E di që ka prezencë ndihme në Kosovë – nuk e di përmasat dhe zonat. Por mendoj se Kosova është në rrugën e duhur. Pengesa më e madhe e saj është tensioni me Serbinë. Po të isha kryeministre e Kosovës sot, do ta kisha shumë të vështirë ta qeverisja vendin.
Në veri të vendit, ku shumica e popullsisë janë serbë, ekziston një sistem paralel i mirëqenies sociale. Ata kanë libra shkollorë të siguruar nga Serbia. Disa komunitete refuzojnë të pranojnë autoritetin e Prishtinës. Është e vështirë të qeverisësh këtë vend. BE-ja po merr përsipër ndërmjetësimin mes Serbisë dhe Kosovës, por personat përgjegjës, si Përfaqësuesi Special i BE-së Miroslav Lajçak dhe shefi i politikës së jashtme Josep Borrell, vijnë nga vende që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës.
swissinfo.ch: Lajçak vjen nga Sllovakia dhe Borrell nga Spanja. Pesë anëtarë të Bashkimit Evropian (BE) ende nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Përveç atyre që u përmendën, janë Rumania, Greqia dhe Republika e Qipros.
M.C.: Ndërmjetësuesit e BE-së po zhvillojnë një politikë që, pjesërisht, mbron ose ruan Serbinë. Albin Kurtit po i kërkohet që t’u jepet më shumë autonomi komunave serbe. Megjithatë, kushti për këtë do të duhej të ishte njohja e Kosovës nga Serbia. Por presidenti serb thotë se nuk do ta bëjë kurrë këtë. Ky është problemi me Kosovën.
swissinfo.ch: Pra, sipas jush, Zvicra do të duhej të pozicionohej në mënyrë të pavarur nga Bashkimi Evropian ndërmjet Serbisë dhe Kosovës?
M.C.: Jo, Zvicra nuk duhet të përpiqet të zërë vendin e BE-së. Por ndoshta ajo mund të hyjë në dialog me qeverinë e Kosovës për modelet e qeverisjes që lejojnë diversitet. Kosova ka frikë se bëhet një Bosnjë dhe Hercegovinë e dytë, por Zvicra mund të jetë një model alternativ. Në Zvicër, ne kemi një qeverisje shumë të veçantë që bashkon pakicat e ndryshme – gjuhësore dhe kulturore. Zvicra mund të jetë model për një sistem që lejon popullatën serbe dhe shqiptare të bashkëjetojnë në Kosovë.
swissinfo.ch: Si ministre e Jashtme zvicerane, ju mbrojtët një politikë të jashtme proaktive. A është e saktë të krijohet përshtypja se ka mbetur pak nga kjo ide e neutralitet aktiv në politikën e jashtme të sotme?
M.C.: Diplomatët që kanë punuar me mua vazhdojnë të punojnë në Ministrinë e Jashtme. Por, siç thashë, nuk mund të flas për qeverinë aktuale, as për politikat e saj. Për të pasur ndikim në skenën ndërkombëtare, nuk mjafton që një vend si Zvicra thjesht të deklarojë se është në dispozicion me shërbimet e saj të mira. Shërbimet e mira kërkojnë që ata të mendojnë vetë për dialogët e mundshëm, të analizojnë situatën – edhe në lidhje me interesat e vetë Zvicrës. Nëse doni të bëni një ndryshim, mos thoni vetëm se jeni në dispozicion.
