Çmimi Nobel i Paqes 2024 i është dhënë Nihon Hidankyo, një organizatë bazë japoneze e të mbijetuarve të bombës atomike për përpjekjet e saj “për të bërë një botë pa armë bërthamore”.
Komiteti Norvegjez i Nobelit vlerësoi grupin “për demonstrimin përmes dëshmive të dëshmitarëve se armët bërthamore nuk duhet të përdoren më kurrë”.
Organizata, e njohur gjithashtu si Hibakusha, u formua nga të mbijetuarit e bombave atomike të hedhura në Hiroshima dhe Nagasaki në 1945.
“Një ditë, të mbijetuarit e bombës atomike nga Hiroshima dhe Nagasaki nuk do të jenë më mes nesh si dëshmitarë të historisë”, tha komiteti, duke njoftuar vendimin.
“Por me një kulturë të fortë kujtimi dhe angazhim të vazhdueshëm, gjeneratat e reja në Japoni po përcjellin përvojën dhe mesazhin e dëshmitarëve”, thuhet në deklaratë.
Rreth 80,000 njerëz vdiqën menjëherë kur Shtetet e Bashkuara hodhën bombën atomike në Hiroshima më 6 gusht 1945. Teksa shikonte retë në qiell, Robert Leëis – bashkë-pilot i Enola Gay, i cili hodhi bombën – thuhet se tha : “Zoti im, çfarë kemi bërë?”
Tre ditë më vonë, SHBA hodhi një bombë të dytë në Nagasaki, duke vrarë më tej rreth 70,000 njerëz. Në vitet që pasuan, dhjetëra mijëra u vranë në të dy qytetet nga rrezatimi i shpërthimit.
Çmimi i së premtes është i 105-ti që jepet që nga viti 1901. Nihon Hidankyo, laureati i 141-të, do të marrë një çmim në të holla prej rreth 1 milion dollarë.
Komiteti tha se vendimi i tij është “i ankoruar në mënyrë të sigurt” në testamentin e Alfred Nobelit, i cili përshkruan tre kritere për dhënien e çmimit: “puna më e mirë për vëllazërinë midis kombeve, për heqjen ose zvogëlimin e ushtrive të përhershme dhe për mbajtjen dhe promovimin e kongreseve të paqes”.
Edhe pse testamenti është shkruar para krijimit të armëve bërthamore, çmimi Nobel për Paqe u është dhënë më parë individëve dhe grupeve të përfshira në çarmatimin bërthamor.
Tabuja bërthamore tani ‘nën presion’
Komiteti pranoi se çmimi i këtij viti është dhënë kur “kjo tabu kundër përdorimit të armëve bërthamore është nën presion”.
Në vlerësimin vjetor të këtij viti mbi gjendjen e armatimeve, SIPRI raportoi se nëntë shtetet e armatosura bërthamore – SHBA, Rusia, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Kina, India, Pakistani, Koreja e Veriut dhe Izraeli – “vazhduan të modernizojnë arsenalet e tyre bërthamore dhe disa sisteme të reja të armëve të armatosura bërthamore ose të aftë për armë bërthamore në vitin 2023”.
Që nga janari 2024, SIPRI vlerëson se ka 12,121 koka bërthamore në të gjithë globin, rreth 9,585 prej të cilave janë në stoqe ushtarake për përdorim të mundshëm.
Që nga fillimi i pushtimit të Ukrainës në vitin 2022, presidenti rus Vladimir Putin e ka kërcënuar vazhdimisht Perëndimin me përdorimin e armëve bërthamore. Fuqitë e mëdha perëndimore, përfshirë SHBA-në dhe Gjermaninë, kanë refuzuar t’i dërgojnë Kievit armë të veçanta – ose t’i lejojnë ata të godasin thellë në territorin rus – nga frika e përshkallëzimit bërthamor. /GAZETA ENIGMA
