Mediat perëndimore dhe ekspertët i janë referuar si “njeriu i Rusisë në jug” të Sirisë dhe disa e shohin atë si kërcënim potencial për sundimtarin e ri të shtetit, Ahmed al-Sharaa.
Ai quhet Ahmed al-Awda dhe emri i tij pushtoi mediat që kur u rrëzua nga pushteti Qeveria e ish-udhëheqësit sirian, Bashar al-Assad, muajin e kaluar.
Awda ka udhëhequr forcat rebele që kundërshtonin Assadin në Dara, në jug të Sirisë, që në vitet e para të luftës civile e cila nisi më 2011, para se të ndryshonte aleanca dhe të bashkëpunonte me aleaten e Assadit, Rusinë.
Teksa Hayat Tahrir al-Sham (HTS) – grup i shpallur organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara – dhe aleatët e tij nisën një ofensivë të shpejtë nga veriu kundër Qeverisë së Assadit më 27 nëntor 2024, Awda dhe luftëtarët e tij lëvizën drejt Damaskut nga jugu.
“Ai është oportunist apo inteligjent dhe një lojtar pragramtik, varet nga perspektiva që e shikoni”, tha Robin Yassin-Kassab, bashkautor i librit me titullin: “Shtet në flakë: Sirianët në revolucion dhe luftë”.
Rebel në jug
Nuk ka detaje të qarta lidhur me fillimet e Awdas. Mediat, duke cituar njerëz të afërt me të, kanë thënë se në kohën para nisjes së luftës civile në Siri, ai u largua nga shteti dhe shkoi në Emiratet e Bashkuara Arabe, pasi përfundoi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në ushtrinë e Sirisë.
Awda, i cili raportohet se nuk kishte përvojë ushtarake përveç shërbimit ushtarak, u kthye në Dara më 2012.
Më 2014, ai iu bashkua Ushtrisë së Lirë Siriane, një koalicion i gjerë i forcave rebele që kundërshtonte Assadin. Ai mori komandën e batalionit Shabaab Al-Sunna (Rinia e Sunitëve) dhe më pas mori kontrollin në vendlindjen e tij, Bosra në Dara.
Sipas njerëzve të afërt me të, pavarësisht bashkëpunimit me ta, ai asnjëherë nuk u afrua me grupet rebele islamiste sikurse Jabhat al-Nusra apo Fronti Nusra, që u themelua nga Sharaa, i cili në atë kohë njihej me nofkën guerile, Abu Muhammad al-Jolani. Awda asnjëherë publikisht nuk ka shprehur dëshirën për një sundim sipas Ligjit të Sheriatit.
Pas ofensivës së madhe të forcave qeveritare siriane më 2018 për të rimarrë jugun nga forcat rebele, Awda arriti të ashtuquajturën marrëveshje për zgjidhje me Rusinë.
Sipas marrëveshjes, rebelët “u pajtuan” me Qeverinë e Assadit, dorëzuan armatimin e tyre të rëndë dhe vazhduan të qëndronin në jug.
“Në fakt, [Awda] arriti një nivel të ulët autonomie”, tha Yassin-Kassab. “Ai u bë një komandant lokal lufte”.
Awda më pas u bë komandant i Brigadës së 8-të, një njësit që më 2020 u integrua në Korpusin e 5-të të ushtrisë siriane, që sponsorizohej nga Rusia.
Awda, megjithatë, ndryshoi besnikërinë edhe një herë, pas ofensivës së udhëhequr nga HTS-ja kundër Assadit nëntorin e vitit të kaluar. Thuhet se duke punuar me HTS-në, ai shkëputi lidhjet me Rusinë dhe marshoi drejt Damaskut.
Më 8 dhjetor 2024, Awda dhe forcat e tij u panë në kryeqytetin sirian para arritjes së Sharaas, por ata u larguan brenda orësh. Përderisa ai publikisht nuk e ka shprehur dëshirën që ta sfidojë Sharaan, ka pasur raportime që lënë të kuptohet se ai dëshiron të mbajë autonominë e tij në jug.
Kërcënim për udhëheqjen?
Shtetet e fuqishme sikurse Egjipti, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe janë të shqetësuara për pasojat rajonale nga marrja e pushtetit në Siri nga islamistët.
Ky shqetësim vjen në kohën kur SHBA-ja është në proces të heqjes të disa kufizimeve, për të lehtësuar tranzicionin në epokën post-Assad. Bashkimi Evropian po ashtu po punon drejt heqjes së sanksioneve ndaj naftës, gazit, sistemit bankar dhe transportit, sipas një dokumenti jozyrtar të BE-së, të cilin e ka parë Radio Evropa e Lirë.
Colin Clark, drejtor për politika dhe hulumtime në firmën këshillëdhënëse Soufan Group me seli në Nju Jork, tha se nëse sundimtarët e rinj të Sirisë arrijnë që në mënyrë efektive të udhëheqin me shtetin, kjo do të shërbente si “një shtytje reale” për grupet islamiste.
“Në udhëheqjen në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe në Arabinë Saudite ka shqetësim se marrja e Sirisë nga HTS-ja do t’i inkurajojë islamistët në këto shtete, dhe nëse [Sharaa] ia del që të qeverisë, do të ishte dëshmi e konceptit për grupet sikurse Vëllazëria Myslimane”, shtoi ai.
Si Emiratet, ashtu edhe Arabia Saudite i shohin lëvizjet islamiste si kërcënime ekzistenciale për monarkitë dhe sisteme e tyre politike.
Këtu, dikush si Awda – i cili njihet dhe ka lidhje me Emiratet e Bashkuara Arabe – mund të përfshihet. Disa vëzhgues rajonalë kanë sugjeruar se ai mund të bëhet Khalifa Haftar i Sirisë – një burrështetas që mbështetet nga Emiratet dhe Egjipti i cili ka sfiduar udhëheqjen e Qeverisë së Pajtimit Kombëtar të mbështetur nga Kombet e Bashkuara në Libi.
“Jam i sigurt që Emiratet dhe [presidenti i Egjiptit, Abdel-Fattah] Sisi do të ndihmonin një kryengritje nëse dikush e nis një kryengritje në Siri”, tha Yassin-Kassab, duke shtuar se varet se sa efektive dhe sa e shpejtë do të jetë administrata e re siriane mund të vendosë rend dhe autoritet.
“Por, nëse gjërat në përgjithësi degradohen, më pas Awda mund të bëhet një komandat lufte që do të merrte fonde nga jashtë”, tha ai.
