Analizë nga njohësi i çështjve ndërkombëtare Amir Shabani, lidhur me procesin e Maqedonisë së Veriut drejt eurointegrimit evropian.
Maqedonia e Veriut ka tejkaluar pengesat për të filluar procesin e saj të anëtarësimit në BE; megjithatë, rruga drejt saj nuk ka gjasa të jetë e qetë.
Kujtojmë se Maqedonia e Veriut ka aplikuar për anëtarësim në BE në vitin 2004 dhe u pranua në dhjetor të vitit të ardhshëm, gjegjësisht në 2005-tën.
Që atëherë, vendi ka pritur që BE të fillojë procesin e anëtarësimit.
Fillimisht, oferta e Maqedonisë së Veriut u bllokua nga Greqia për shkak të pretendimeve kontestuese mbi emrin “Maqedoni”.
Në vitin 2018, mosmarrëveshja u zgjidh kur vendet ranë dakord për Marrëveshjen e Prespës dhe “Republika e Maqedonisë” e dikurshme u bë “Maqedonia e Veriut”. Në vitin 2019, Franca bllokoi pranimin e Maqedonisë së Veriut, duke argumentuar se struktura e anëtarësimit në BE nuk mund të mbështeste zgjerimin e mëtejshëm.
Në vitin 2019, Bullgaria gjithashtu lëshoi një veto kundër pranimit të Maqedonisë së Veriut duke përmendur mosmarrëveshjet historike dhe kjo e fundit duket se ka pasur mbështetjen franceze. Së fundmi, në mars të vitit 2020, Këshilli Evropian miratoi vendimin për hapjen e negociatave të anëtarësimit.
Më 9 korrik 2022, pas nënshkrimit të një protokolli dypalësh me Bullgarinë, filloi faza e hapjes së negociatave të anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, edhe pas tejkalimit të këtyre pengesave, Maqedonia e Veriut mund të përballet me tre problemet e mëposhtme në rrugëtimin e saj në BE.
Problemi i Maqedonisë së Veriut me Bullgarinë Maqedonia e Veriut ka një mosmarrëveshje të gjatë me Bullgarinë. Mosmarrëveshja midis dy vendeve ka të bëjë me kundërshtimin e pretendimeve për një histori të përbashkët.
Kërkesat kryesore të Bullgarisë përfshijnë njohjen e bullgarëve në Maqedoninë e Veriut si pakicë kushtetuese dhe pranimin se gjuha e Maqedonisë së Veriut është një dialekt i bullgarishtes.
Në qershor, BE-ja i prezantoi të dyja vendeve “kompromisin evropian” ose “propozimin francez” për t’i dhënë fund mosmarrëveshjes.
Propozimi kërkon që Maqedonia e Veriut të njohë bullgarishten si gjuhë zyrtare, të ndryshojë kushtetutën për të njohur bullgarët si minoritete, të mbrojë të drejtat e pakicave, të ndryshojë tekstet shkollore me referenca negative ndaj Bullgarisë dhe të futë gjuhën e urrejtjes në kodin penal.
Të dy vendet ranë dakord me propozimin francez, mes protestave njëjavore në Maqedoninë e Veriut dhe një kolapsi qeveritar në Bullgari.
Megjithatë, ndërsa marrëveshja kërkon që të dy vendet të angazhohen për disa ndryshime për të lehtësuar bashkëpunimin, marrëveshja duket se favorizon Bullgarinë.
Maqedonia e Veriut duhet të pranojë më shumë ndryshime në krahasim me Bullgarinë për t’iu përmbajtur kushteve të Propozimit Francez.
Për më tepër, duke qenë se procesi i pranimit në BE është i tillë që kërkon miratim unanim nga të gjithë anëtarët e saj në çdo hap të rrugës, nëse Maqedonia e Veriut dështon të miratojë ndryshimet sipas propozimit, Bullgaria mund ta frenojë udhëtimin e saj në BE, në mes të rrugës.
Problemi i brendshëm i Maqedonisë së Veriut Krahas problemit dypalësh me Bullgarinë, Maqedonia e Veriut ka një problem të brendshëm. Brenda vendit, ka kundërshtime ndaj kushteve të propozimit francez, të paraqitur nga BE-ja si një kompromis për zgjidhjen e mosmarrëveshjes me Bullgarinë.
Presidenti i vendit, Dr. Stevo Pendarovski dhe kryeministri, Dr. Dimitar Kovaçevski e përkrahën propozimin e BE-së, duke e cilësuar si kompromis të arsyeshëm dhe propozimi u miratua në Kuvend.
Megjithatë, propozimi francez shkaktoi protesta të gjera në vend, duke pretenduar se propozimi, i cili ishte korniza e negociatave të vendit me BE-në, çon në “bullgarizimin” e Maqedonisë së Veriut.
Partia kryesore opozitare djathtiste, VMRO-DPMNE, mbështeti dhe organizoi disa nga këto protesta, të cilat vazhduan edhe pas miratimit të propozimit. VMRO-DPMNE gjithashtu bojkotoi votimin, i cili u miratua nga 68 prej 120 anëtarëve të parlamentit të Maqedonisë së Veriut. Si rezultat i miratimit, qeveria e Maqedonisë së Veriut rrezikon të jetë e papëlqyeshme jo vetëm me votuesit, por edhe në parlament.
Qeveria nuk ka një shumicë prej 2/3 në parlament për të ndryshuar kushtetutën sipas propozimit francez. Problemi i BE-së i Maqedonisë së Veriut Përveç problemeve bilaterale dhe të brendshme, Maqedonia e Veriut ka edhe një sfidë specifike të BE-së. Maqedonia e Veriut përballet me probleme me korrupsionin dhe të drejtat e njeriut.
Raporti i Komisionit Evropian për Maqedoninë e Veriut për vitin 2021 thotë se vendi është i përgatitur në mënyrë të moderuar për shumicën e shënuesve të saj si demokracia, sistemi gjyqësor, administrata shtetërore, ekonomia, mbrojtja e të drejtave themelore dhe liria e shprehjes.
Më 16 shtator, u organizua një takim shpjegues për delegacionet nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut.
Ata u informuan për përditësimet dhe legjislacionin e ri.
Prandaj, do të kryhet shqyrtimi dypalësh për të aksesuar çdo kapitull të procesit të anëtarësimit.
Duke pasur parasysh procesin rigoroz dhe intensiv të shqyrtimit për kapitujt e negociatave, Maqedonia e Veriut do të duhet të përmirësojë shumëfishin e qeverisjes së saj të brendshme për të përmbushur standardet e larta të kërkuara nga BE.
Si përfundim, Maqedonia e Veriut ka bërë hapin e parë drejt anëtarësimit të plotë në BE me mbështetjen e Propozimit.
Megjithatë, për shkak të çështjeve të tyre të vazhdueshme dypalëshe me Bullgarinë, trazirave të brendshme dhe standardeve të larta të BE-së, Maqedonia e Veriut mund të përballet me çështje të mëtejshme për të instaluar ndryshimet e propozuara dhe për të marrë miratimin për kapitujt e tyre negociues.
Për më tepër, derisa të bëhen ndryshimet në kushtetutën e tyre për të përshtatur kushtet e propozimit, procesi i negociatave nuk do të fillojë.
BE-ja do të duhet gjithashtu të balancojë midis vendeve që kërkojnë anëtarësimin e shpejtë të Ukrainës dhe Moldavisë në BE dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor si Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, të cilët kanë pritur për shumë vite. E gjithë kjo, tregon se problemet e Maqedonisë së Veriut në BE akoma nuk kanë mbaruar.
