Janë dy raste në të cilat manastiret dhe tempujt e Kishës Ortodokse Serbe (KPS) në Mal të Zi janë të lidhura me armë dhe persona me interes të sigurisë, shkruan Radio Evropa e Lirë (RSE).
Njëra është publikimi i transkripteve të bisedave nga aplikacioni SKY i dy anëtarëve të dyshuar të klanit kriminal “Skaljar”, ku KPS përmendet si financuesi i dyshuar i “100 kallashnikovëve” para zgjedhjeve parlamentare të 2020-ës.
E dyta është qëndrimi i civilëve të armatosur në Manastirin e Cetinjes gjatë kurorëzimit të Mitropolitit Ioanniki në shtator 2021.
I pari është ndjekur penalisht në Prokurorinë Speciale, ndërsa rasti i dytë është diskutuar në Komisionin Parlamentar të Sigurisë.
E para lidhej me periudhën para zgjedhjeve parlamentare të vitit 2020, në të cilat qeverisja tre dekadash e Partisë Demokratike të Socialistëve (DPS) u zëvendësua nga Fronti Demokratik pro-Serb i udhëhequr nga shumica.
Pas këtyre zgjedhjeve u formua Qeveria e kryeministrit Zdravko Krivokapiq, e cila u ndikua shumë nga Kisha Ortodokse Serbe.
Sipas deklaratave të vetë pjesëmarrësve, ajo është formuar në manastirin e Ostrogut me ndërmjetësimin e Mitropolitit të atëhershëm Amfilohi.
Një vit më vonë pasoi kurorëzimi i Mitropolitit Ioanniki.
Tema e ruajtjes së mundshme të armëve në objektet e Kishës Ortodokse Serbe u bë aktuale pasi në oborrin e manastirit të Banjskës në Kosovë u gjet një arsenal armësh dhe pajisjesh ushtarake.
Eparkia e Rashko-Prizrenit, përgjegjësi e së cilës është manastiri, deklaroi se “populli e refuzoi kur u largua nga manastiri” për armët dhe pajisjet e gjetura ushtarake.
Manastiri është shfrytëzuar nga një grup i armatosur që u përlesh me policinë e Kosovës më 24 shtator, ku mbeti i vrarë polici Afrim Bunjaku dhe disa të tjerë u plagosën.
Armatim në manastirin e Cetinjes?
Trazirat në Cetinje shpërthyen më 5 shtator 2021, kur qytetarët organizuan një protestë dhe bllokuan afrimet drejt qytetit në përpjekje për të parandaluar kurorëzimin e Mitropolitit të KPS-së Joanikij Mićović në Manastirin e Cetinjes.
Ata kërkuan që kurorëzimi të mos jetë në Cetinje, e cila është simbol i sovranitetit shtetëror malazez, por edhe selia e Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi.
Demonstruesit theksuan se kurorëzimi i Cetinjës është një përpjekje për “pushtim” dhe klerikalizim serb. Policia i prishi protestat dhe Ioannikije dhe Patriarku Porfirije u sollën në manastir me një helikopter ushtarak të shoqëruar nga njësia e policisë antiterroriste.
Para kurorëzimit, por edhe gjatë ceremonisë, në manastir janë parë disa civilë të armatosur, ndaj aktivisti civil Aleksandar Zekoviq ka paraqitur ankesë në Drejtorinë e Policisë dhe Prokurorinë e Lartë të Shtetit.
Ai kërkoi të kontrollohet nëse në të ka persona të panjohur “të cilët posedojnë armë zjarri dhe mjete të tjera të përshtatshme për kryerjen e krimeve të rënda kundër jetës dhe gjymtyrëve”.
Në vetë fotot nga ngjarja, krahas policëve të armatosur rëndë dhe priftërinjve të Kishës Ortodokse Serbe, kishte edhe civilë me armë.
Sekretari i atëhershëm shtetëror në MPB, Zoran Miljaniq, kishte deklaruar në atë kohë se “nuk ka informacione se në manastirin e Cetinjes ka pasur persona të armatosur, përveç mbrojtjes së personave të mbrojtur dhe ndokujt jashtë sistemit të shërbimeve të sigurisë malazeze”. .
Edhe Komisioni për Siguri dhe Mbrojtje i Kuvendit të Malit të Zi ka diskutuar për këtë temë në një seancë të mbyllur më 27 shtator 2021.
Siç konfirmoi për Radion Evropa e Lirë (RSE) Predrag Boshkoviq, anëtar i DPS-së opozitare në atë kohë, Komisioni diskutoi raportin e Agjencisë për Siguri Kombëtare dhe Drejtorisë së Policisë për këtë rast:
“Përndryshe, për këtë nuk është dashur të na informojnë as Agjencia dhe as Drejtoria e Policisë, pasi në foto kemi parë persona me tuba të gjatë që nuk kanë pasur uniforma policie.
Ai na porositi të kërkojmë detaje nga Agjencia e Sigurisë Kombëtare dhe Policisë, duke shtuar se pretendimet e DPS-së në prag të kurorëzimit dhe pas tij rezultuan një “parashikim i mirë”.
Gjegjësisht, në ato ditë, DPS-ja kërkoi nga Qeveria që të deklarohet për akuzat për përfshirje të pjesëtarëve të shërbimeve të huaja në çështjet e sigurisë së brendshme në Mal të Zi.
“Është shqetësuese informacioni se para kurorëzimit në Mal të Zi kanë mbërritur ekipe speciale ushtarake dhe oficerë të inteligjencës nga Serbia. Bëhet fjalë për subjekte që nuk kanë dhe as nuk lejohen të kenë asnjë autoritet në territorin e vendit tonë”, thuhet në njoftimin e DPS-së në fund të gushtit 2021.
Siç njoftoi asokohe Pobjeda nga Podgorica, emrat e dhjetëra personave me interes të sigurisë që ndodheshin në manastir ishin errësuar në Raportin që u mor në shqyrtim nga Komisioni Parlamentar.
Seanca u ndërpre për shkak se anëtarët e Bordit nga opozita kërkuan nga Dejan Vukshiq, asokohe drejtor i Agjencisë dhe sot nga këshilltari i presidentit të Malit të Zi, Jakov Milatoviq, që t’i tregojë emrat.
Agjencia dhe Drejtoria e Policisë nuk iu përgjigjën pyetjes së RSE-së për detajet e Raportit në lidhje me identifikimin e personave të armatosur me rroba civile në Manastirin e Cetinjes në vitin 2021.
RFE-ja i dërgoi pyetje edhe Mitropolitit të Bregdetit të Malit të Zi në lidhje me vendbanimin e këtyre personave, por përgjigja nuk erdhi.
Prokurimi i armëve financohet nga KOS?
Prokuroria malazeze po heton pretendimet e komunikimit SKY të publikuara në media për blerjen e mundshme të armëve dhe përgatitjen e rezistencës përpara zgjedhjeve të vitit 2020.
“Çështja e ngritur në Prokurorinë e Lartë me rastin e transkripteve të publikuara në lidhje me prokurimin e armëve dhe përgatitjen e rezistencës së armatosur në prag të zgjedhjeve parlamentare, pas vlerësimit të përmbajtjes, i është nënshtruar juridiksionit të Prokuroria Speciale në tetor 2022”, tha për RSE nga Prokuroria e Lartë.
M-portali publikoi korrespondencën e përgjuar dhe të deshifruar përmes aplikacionit SKY të dy anëtarëve të klanit kriminal “Skaljar”, identitetin e të cilëve bëri të ditur dhe në të cilin KSHP përmendet si financuesja e blerjes së armëve.
Biseda ka ndodhur dy muaj para zgjedhjeve të gushtit 2020. Në të, njëri nga anëtarët e grupit kriminal informon tjetrin se ka ndërmend të blejë 100 kallashnikovë dhe se “kisha do ta paguajë”.
Metropolis SPC njoftoi në atë kohë se ata presin që autoritetet të japin një “vlerësim të denjë dhe të drejtë” të akuzave të publikuara.
Në përgjigje të pyetjes së RSE-së se deri ku ka arritur hetimi, Prokuroria Speciale ka paralajmëruar përgjigje në ditët në vijim.
Kontrata themelore mbron Kishën
Mundësia që policia dhe shërbimet e sigurisë të kontrollojnë raportimet e mundshme se ka armë në disa objekte fetare të Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi është vështirësuar edhe më shumë pas nënshkrimit të Marrëveshjes Themelore në gusht të vitit të kaluar.
Ajo Marrëveshje rregullon marrëdhëniet ndërmjet Shtetit të Malit të Zi dhe KOS-it.
Në Marrëveshjen e nënshkruar nga kryeministri Dritan Abazoviq dhe patriarku Porfirije i Kishës Ortodokse Serbe, thuhet “se autoritetet shtetërore nuk mund të ndërmarrin masa sigurie pa miratimin paraprak të autoriteteve kompetente kishtare”.
Pa miratimin paraprak të autoriteteve të kishës, shërbimet e sigurisë mund të ndërhyjnë vetëm në “rastet kur kërkohet nga arsye urgjente për të mbrojtur jetën dhe shëndetin e njerëzve”.
Sektori joqeveritar dhe një pjesë e publikut kritikuan veçanërisht atë pjesë të kontratës me të cilën Qeveria u dha status ekstraterritorial objekteve fetare të Kishës Ortodokse Serbe.
Filloi me Arkanin në manastirin e Cetinjes
Rasti i parë i njohur i futjes së armëve në tempujt e KPS-së në Mal të Zi ndodhi në ditën e Krishtlindjes, më 6 janar 1992, kur Mitropoliti i atëhershëm Amfilohije bekoi anëtarët e formacionit paraushtarak serb “Garda Vullnetare Serbe” të udhëhequr nga Zheljko Raznatoviq-Arkan në Manastirin e Cetinjes.
Arkani u akuzua më vonë për krime lufte para Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë, por gjyqi nuk u zhvillua sepse ai u vra në Beograd ndërkohë.
Kush ishin arkanianët dhe pse nuk u mbajtën përgjegjësi për krime lufte?
Në tubimin para manastirit morën pjesë simpatizues të partive proserbe të asaj kohe dhe fotot e asaj kohe tregojnë “rojet” e Arkanit, të armatosur me tyta të gjata.
