Si mund të bëhet Bashkimi Evropian i aftë për t’u zgjeruar? Kjo ishte pyetja kryesore që i kishin vënë organizatorët konferencës. Sepse një gjë është e qartë: që tani, kur ka “vetëm” 27 shtete anëtare çdo kompromis i arritur është shumë i mundimshëm. Po kur BE-ja të bëhet me 36 vende, nëse shtojmë edhe tetë vendet që kanë aktualisht statusin e kandidatit: Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Kosova, Bosnja-Hercegovina, Serbia dhe Mali i Zi, Ukraina, Moldavia dhe Turqia, si edhe Gjeorgjinë, që pret ta fitojë këtë status së shpejti.
Një sfidë kjo, jo vetëm për vendet aderuese, por edhe për vetë BE-në, por që sipas ministres së jashtme gjermane Annalena Baerbock, duhet adresuar tani, më shumë se kurrë, në këtë sfond gjeopolitik gjithnjë e më të rrezikshëm për BE-në: “Moska e Putinit do të vazhdojë të përpiqet të gërmojë një hendek imperial në Evropë që të na ndajë jo vetëm nga Ukraina, por edhe nga Moldavia, Gjeorgjia dhe Ballkani Perëndimor. Nëse këto vende destabilizohen vazhdimisht nga Rusia, edhe ne jemi pambrojtur, atëherë kjo na bën të gjithëve të pambrojtur”, tha shefja e diplomacisë gjermane duke nënvizuar domosdoshmërinë e zgjerimit të Evropës.
Zgjerimi gradual
Por si mund të bëhet ky proces më realist? Politikania e partisë “Te Gjelbërit” u ofroi kolegëve të ftuar edhe dy ide për ta bërë këtë proces sa më efikas: Zgjerim gradual dhe reformim të brendshëm të BE-së.
Një mësim i nxjerrë pikërisht nga procesi i tejzgjatur i zgjerimit me vendet e Ballkanit Perëndimor është se integrimi nuk duhet të jetë bardhezi, por gradual. Me fjalë të tjera: edhe nëse vendet nuk arrijnë të anëtarësohen shpejt në BE, atyre duhet t’u mundësohet qasje graduale në strukturat e BE-së, në varësi të progresit që kanë bërë.
Baerbock propozon për shembull që atyre t’u jepet status vëzhguesi në Këshillin e Evropës, por edhe gjëra praktike që prekin jetën e përditshme të njerëzve si për shembull, heqjen e tarifave roaming, më shumë bursa studimi në kuadër të programit Erasmus, më shumë fonde për shkencëtarët apo qasje në sektorë të caktuar të tregut të brendshëm.
Parakusht: Vlera të përbashkëta
Parakusht është që të respektohet shteti i së drejtës: BE-ja do të funksionojë vetëm nëse nuk kompromentojmë thelbin e komunitetit tonë, vlerat tona themelore të përbashkëta. “Shteti i së drejtës dhe demokracia do të mbeten gjithmonë themeli prej graniti i Bashkimit tonë Evropian. Kjo është forca jonë”, tha Baerbock
Baerbock u shpreh, që nëse një shtet anëtar apo kandidat nuk respekton vlerat e përbashkëta të BE-së, pra, shtetin e së drejtës, ai të sanksionohet. Kjo mundësi aktualisht ekziston në BE, por mënyra e vendimmarrjes është shumë e komplikuar. Prandaj nevojitet një reformim në vendimmarrje.
Një dikaster, disa shtete
Baerbock hodhi disa ide për reformimin e vendimmarrjes në një Evropë të zgjeruar, ku Komisioni nuk mund të ketë më aq komisionerë sa shtete anëtare. Detyrimisht disa vende duhet të heqin dorë nga pretendimi për post në Komision.
Por si mund të garantohet, që ky shtet të mos e humbasë ndikimin në vendimmarrje?
Baerbock propozon që në raste të tilla një portofol komisioneri të drejtohet nga disa shtete, si edhe një bashkëpunim dhe koordinim më të madh të vendeve në kuadër të komisionit. Ajo dha si shembull politikën e Jashtme dhe të Sigurisë, duke propozuar që misionet diplomatike të vendeve anëtare të BE-së, të shpërndara në të gjithë botën, të marrin përsipër detyra të ndryshme të politikës së jashtme të BE-së, dhe të koordinohen nga Shërbimi Diplomatik i Bashkimit Evropian (EEAS).
Kjo do ta ndihmonte diplomacinë evropiane të fokusohej gjeopolitikisht, tha Baerbock. “Nuk është me rëndësi se në cilën zyrë krijohet lista e projekteve. Me rëndësi është që vendimi mbi projektet të merret mbi baza strategjike, gjeo-strategjike”.
Karton i verdhë, karton i kuq
Baerbock propozoi gjithashtu reformimin e proceseve të vendimmarrjes. “Aty ku ende zbatohet parimi i unanimitetit, vendimet po bëhen gjithnjë e më të vështira, sepse disa shtete e bllokojnë – ndonjëherë vendime për shkaqe që nuk kanë të bëjnë me lëndën dhe subjektin – duke përdorur fuqinë e tyre të vetos në dëm të unitetit”.
Baerbock propozon që atyre vende anëtare që mendojnë se një vendim me shumicë vote është kundër interesave të tyre thelbësore t’u jepet mundësia të nxjerrin një karton të verdhë. Në rast të tilla duhet të vijojnë negociatat dhe të kërkohen kompromise. “Kartoni i kuq, pra vetoja, duhet të aplikohet vetëm në raste të jashtëzakonshme”, është e mendimit Baerbock.
Udhërrëfyes për reformimin e brendshëm BE-së
Dhe tek e fundit, Baerbock dëshiron që reformimi i BE-së të konkretizohet me një udhërrëfyes, që do të funksionojë ngjashëm si ai procesit të zgjerimit: “Për vendet kandidate ekziston një udhërrëfyes, me plane reformash, me procese, metodologji dhe progres-raporte. Për reformat në BE nuk kemi udhëzues”, tha Baerbock.
Ajo shpreson që me këtë udhëzues të fillohet qysh vitin e ardhshëm me fillimin e presidencës belge, në gjashtëmujorin e parë të vitit 2024.
Vizionet e saj për BE-në Baerbock do të dëshironte t’i realizonte që brenda legjislaturës së ardhshme të Parlamentit Evropian, zgjedhjet për të cilin zhvillohen në qershor 2024. “Kështu ne mund të hedhim themelet për ta bërë BE-në tonë të aftë për t’u zgjeruar, me zgjidhje pragmatike”, tha shefja e diplomacisë gjermane.
Konferenca e djeshme në Berlin shërbeu për të këmbyer mendime me kolegë nga vendet e tjera të BE-së. Baerbock dëshiron t’i prezantojë këto ide të përshtatura me impulset e dhëna nga kolegët e saj në Berlin që në takimin e ardhshëm ministror të Këshillit të BE-së në fillim të dhjetorit.
