Bunkerët e epokës komuniste të Shqipërisë u ndërtuan për t’i bërë ballë një sulmi bërthamor, por askush nuk e parashikoi se do të “sulmoheshin” nga deti dekada më vonë.
Brigjet e Shqipërisë janë më të prekura nga erozioni në Evropë. Ekspertët thonë se arsyet për këtë janë ndryshimet klimatike dhe urbanizimi i pakontrolluar.
Përgjatë bashkimit të lumit Seman dhe Adriatikut, në Shqipërinë qendrore, u fundosën shumë bunkerë të ndërtuar gjatë sundimit të diktatorit Enver Hoxha në rast të një pushtimi amerikan, sovjetik apo kinez.
Të njëjtin fat ka pasur edhe komisariati, fusha e sportit dhe pusi i naftës.
Në plazhe shihen pemë të thyera, ndërsa çatitë e shembura të shtëpive flasin për pamundësinë e banorëve për të luftuar me detin, i cili vazhdimisht përparon në brendësi të tokës.
“Bunkerët u ndërtuan për të përballuar pothuajse gjithçka, por ata humbën betejën e tyre të vetme – me detin”, tha për AFP 80-vjeçari Ilir Zani.
Vendasit pohojnë se në vetëm tre dekada, deti Adriatik ka gëlltitur 800 metra vijë bregdetare në këtë zonë.
Izmir Mernica, një banor i një fshati pranë grykës së Semanit, ka frikë se kafeneja e tij mund të jetë e radhës. “Ne jemi të shqetësuar se deti po gëlltisë gjithçka që kemi përpara”, tha ai, duke treguar një kullë uji të lartë.
“Dallgët do të na gëlltisin”
Në vitin 2009, autoritetet nxorrën shtatë bunkerë të mbytur nga deti me tanke. Për shkak të rrjedhës së detit rreth bunkerit u krijuan vorbulla, për shkak të të cilave shumë notarë u mbytën.
Dhjetë vjet më vonë, bunkerët janë përsëri nën ujë. Deti “i mori prapa”, tha Mernica.
Sipas ekspertëve të ndryshimeve klimatike nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP), rreth një e treta e vijës bregdetare të Shqipërisë prej 427 km është e prekur nga erozioni, me deri në dy brigje në vit të prekura.
Abdulla Diku, një ekspert mjedisor, tha se Shqipëria po humbë rreth 27 ton tokë për hektar në vit për shkak të rritjes së nivelit të detit, rreth 11 herë më shumë se mesatarja evropiane.
Vlash Moci nga fshati Qerretë ruan ende një bunker ku dikur kishte armë të mbrojtjes ajrore dhe tani ka një kafene që tërheq turistët e huaj.
Moci, 64 vjeç, shqetësohet se rritja e nivelit të detit mund të jetë katastrofike për biznesin e tij, pasi bunkeri ngjitur me një disk fluturues me ngjyrë jeshile të zbehtë është tashmë gjysmë nën ujë. “Kemi frikë se një ditë dallgët mund të na përpijnë. Situata është e tmerrshme”, tha ai për AFP.
Pronarët e vilave dhe hoteleve në Qerret po luftojnë kundër detit duke ndërtuar kalata të paligjshme vertikale. Por ekspertët thonë se masa të tilla vetëm mund ta përkeqësojnë situatën.
Fokusi i erozionit
“Zgjidhje të tilla individuale dëmtojnë biodiversitetin dhe ekosistemin detar”, paralajmëron Mirela Kamberi, eksperte e PNUD-it. Një zgjidhje për këtë problem nuk është ende në horizont, pasi nuk po bëhet asgjë për të parandaluar ngritjen e nivelit të detit.
Ekspertët parashikojnë se niveli i detit në Shqipëri do të rritet me 40 deri në 105 centimetra deri në vitin 2100 për shkak të ndryshimeve klimatike.
Shpyllëzimi, pastrimi i parregulluar nga lumenjtë që ka përshpejtuar rrjedhën e tyre dhe urbanizimi i pakontrolluar përgjatë bregdetit gjithashtu kontribuojnë në problemet. E gjithë kjo ka dëmtuar mbrojtjen natyrore të zonës.
“Problemi është se thuajse të gjithë bredhitë janë prerë për qëllime ndërtimi, gjë që ka dëmtuar sistemet natyrore”, tha 66-vjeçari Besnik Zara, duke hedhur grepin në det.
Pasojat e erozionit
Në malet përreth Tiranës janë të dukshme efektet e erozionit, i cili ka dëmtuar edhe pjesën e brendshme. Kjo për shkak të shpyllëzimit dhe lumenjve që prekin liqenin artificial aty pranë.
Liqeni që furnizon kryeqytetin me ujë të pijshëm mund të konsiderohet tashmë një vatër erozionesh, tha Diku. Për t’u marrë me problemin, autoritetet ndaluan prerjet e pyjeve në zonë në vitin 2016.
Ata gjithashtu u zotuan të mbajnë premtimet e tyre në Konferencat e OKB-së për Ndryshimet Klimatike në Paris dhe Glasgow dhe filluan miratimin e ligjeve të reja.
“Krimi kundër mjedisit do të trajtohet sipas ligjit penal si krime kundër njerëzimit, pronës ose do të barazohet me krimin e organizuar”, paralajmëroi ministri i Brendshëm Bledar Çuçi./Gazeta “Enigma”/
