Bashkimi Evropian (BE) i ka adresuar një sërë kritikash Serbisë për shkak të mbajtjes së lidhjeve të ngushta dhe të nivelit të lartë me Federatën Ruse. Në Raportin e Progresit të KE-së për vitin 2023, i publikuar të enjten, Brukseli ka theksuar se këto marrëdhënie kanë ngritur pikëpyetje për orientimin strategjik të Serbisë.
Serbia nga viti 2014 ka nisur bisedimet për anëtarësim me BE-në dhe, sipas kornizës negociuese, Beogradi pritet të përafrojë në mënyrë progresive politikat e saj ndaj vendeve të treta me politikat dhe pozicionet e miratuara nga BE, duke përfshirë masat kufizuese.
“Serbia vazhdoi të zhvillonte marrëdhënie intensive dhe partneritete strategjike me një numër vendesh në mbarë botën, duke përfshirë ruajtjen e marrëdhënieve me Rusinë dhe Kinën. Kontaktet e nivelit të lartë dhe vizitat dypalëshe nga Rusia u mbajtën, megjithëse me frekuencë të reduktuar, duke ngritur pikëpyetje rreth orientimit strategjik të Serbisë. Në tetor 2022, zëvendësministri i Jashtëm i Rusisë vizitoi Beogradin, ku priti një takim të ambasadorëve rusë të vendosur në rajon. Në prill 2023, anëtarët e dhomës së lartë ruse, Këshilli i Federatës, të cilët janë në listën e sanksioneve të BE-së, u pritën nga kryeparlamentari serb, deputetët dhe ministri i Administratës Publike dhe Pushtetit Lokal. Ambasadori rus pritej shpesh dhe rregullisht nga Presidenti, Kryetari dhe Zëvendëskryeministri i Parë/Ministri i Punëve të Jashtme dhe Ministri i Energjisë. Në maj 2023, kreu i Agjencisë Kombëtare të Informacionit të Sigurisë mori pjesë në konferencën e 11-të të Sigurisë Ndërkombëtare të Moskës. Zëvendëskryeministri i parë dhe ministri i Jashtëm i Serbisë njoftoi se do të vizitojë Moskën deri në fund të vitit 2023. Presidenti serb u takua shkurtimisht me Presidentin rus në margjinat e samitit Brez dhe Rrugë në Pekin në tetor 2023”, thuhet në Raport.
Serbia, nënvizohet në dokument, shkalla e harmonizimit të Serbisë me politikën e jashtme evropiane ishte 46% në 2022 dhe 51% në gusht 2023. “Disa veprime dhe deklarata të Serbisë ishin kundër qëndrimeve të politikës së jashtme të BE-së. Serbia pritet të përmirësojë, si çështje prioritare, përafrimin e saj me Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë të BE-së, duke përfshirë masat kufizuese të BE-së, dhe të përmbahet nga veprimet që bien ndesh me qëndrimet e BE-së për politikën e jashtme”, thuhet në Raport.
Ndikimi politik dhe ekonomik në media mbetet një burim shqetësimi për Brukselin. Andaj, BE rekomandon që Serbia të ndërmarrë veprime urgjente për të kundërshtuar narrativat anti-BE të propaganduara nga media të shumta dhe të kundërshtojë manipulimin dhe ndërhyrjen nga jashtë në kontekstin e luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës.
“Kanali ndërkombëtar i Russia Today (RT) në gjuhën angleze nuk u ndalua nga REM dhe ende transmetohet në Serbi në TV kabllor. Përveç kësaj, në nëntor 2022, RT lansoi një platformë lokale multimediale të RT Ballkanit në gjuhën serbe, duke pritur gjithashtu përfaqësues të qeverisë në formatin e saj video. Media promovoi gjithashtu rekrutimin ushtarak për grupin paramilitar Wagner, i cili është i ndaluar sipas legjislacionit serb, por nuk u ndoq nga shërbimet e prokurorisë. Këto media, së bashku me Sputnik Serbia dhe media të tjera lokale, prodhojnë dhe shpërndajnë përmbajtje që manipulon mjedisin e informacionit në Serbi. Një përmbajtje e tillë ka jehonë në një pjesë të madhe të mediave kryesore në Serbi dhe në rajon më gjerësisht”, thuhet në Raport.
Sipas Brukselit, nevojiten përpjekje shtesë për të hetuar dhe ndjekur penalisht rrjetet e rekrutimit të luftëtarëve të huaj, veçanërisht në kontekstin e luftës së agresionit të Rusisë në Ukrainë.
Serbia, sipas raportit, mbetet e varur nga furnizuesi i saj i vetëm i gazit Gazprom dhe kontrolli i shumicës ruse mbi infrastrukturën e gazit dhe industrinë e naftës të Serbisë.
“Serbia duhet të ndërmarrë hapa të mëtejshëm për të reduktuar këtë varësi nga karburantet fosile ruse. Serbia inkurajohet të fillojë hapat e nevojshëm që të harmonizohet me Rregulloren e BE-së për Magazinimin e Gazit dhe të përmbushë detyrimin për të certifikuar operatorët e magazinimit të gazit deri në tremujorin e parë të 2024”, thuhet në dokument.
Ndryshe, BE-ja mbetet partneri më i madh tregtar dhe investues i Serbisë, duke përbërë 58.7% të tregtisë totale dhe 32.9% të hyrjeve të investimeve të huaja të drejtpërdrejta në vitin 2022. Tregtia totale midis BE-së dhe Serbisë u rrit për 27.7%, ose nga 30.6 miliardë euro në 2021 në 39.1 miliardë euro në 2022. Pas BE-së, partnerë kryesorë tregtarë të Serbisë në vitin 2022 ishin nënshkruesit e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore (10.3% e tregtisë totale), Kina (8.7%), Rusia (5.8%) dhe Bosnja dhe Hercegovina (5.3%).
