Zgjedhjet evropiane të vitit 2024 do të përcaktojnë kursin për një sërë gjërash. Sigurisht edhe për të ardhmen e BE-së. Sepse është pikërisht aty që disa pyetje mbeten pa përgjigje. Për shembull, a duhet të vazhdojë zgjerimi i BE-së – pavarësisht nga të gjitha rezervat për qeveritë dhe krerët e shteteve si Aleksandar Vuçiq i Serbisë?
Së fundmi, kryeministri i Bavarisë Markus Soder (CSU) i bëri një vizitë nacionalistit serb Vuçiq. Dhe bëri një deklaratë fare troç: “Vendi më i fortë në Ballkanin Perëndimor, ‘Porta e Lindjes’, nuk duhet t’i lihet ndikimit të Rusisë apo Kinës”.
Gazeta gjermane “Frankfurter Rundschau” (FR.de), ka biseduar me nënkryetaren e Parlamentit të BE-së Katarina Barley (SPD), e cila paralajmëroi për rreziqet dhe çekuilibrat e zgjerimit – dhe politologu Vedran Xhihiq zgjodhi gjithashtu fjalë të qarta. Frika e tij është se Bashkimi Evropian mund të sjellë një tjetër rast Orban në aleancë.
Putini dhe Kina po i afrohen Ballkanit – por Barley paralajmëron BE-në: “Kompromiset do të bien në këmbët tona”
“Kompromiset midis BE-së dhe autokratëve përfundimisht bien në këmbët tona”, tha Barley. Zgjerimi i BE-së është “një mundësi për të promovuar paqen, lirinë dhe prosperitetin në Evropë”. Megjithatë, parakusht është që të plotësohen të gjitha kriteret që kanë të bëjnë me demokracinë dhe sundimin e ligjit. Barley apeloi: “Nuk duhet të ketë rrugë të shkurtra këtu”.
Nëse do të ketë shkurtesa të tilla është ende në ajër: negociatat për pranimin e Serbisë në BE janë duke u zhvilluar. Sidoqoftë, Barley i dëshmoi Komisionit të BE-së të Ursula von der Leyenit në çdo rast një anë të kundërt. “Në mosmarrëveshjen midis Serbisë dhe Kosovës, për shembull, Komisioni vendosi në mënyrë të njëanshme sanksione vetëm për Kosovën shtatorin e kaluar. Duke bërë këtë, ai po dërgon sinjale kontradiktore”, qortoi politikania e i SPD.
Shqetësimi për Vuçiqin e Serbisë: A po sjell BE një rast të dytë Orban në bord?
Eksperti Xhihiq i shmanget formulimeve tepër diplomatike. “BE duhet të ndërmarrë veprime më të qarta kundër prirjes autoritare, të vendosë vija të kuqe dhe gjithashtu të komunikojë më ashpër”, kërkoi ai në një intervistë për FR.de. Kjo vlen edhe “kur Vuçiqi vjedh zgjedhjet”.
“Në një botë ideale, mbyllja e syve ndaj kësaj duhet të ndalet, sepse do të shpërthejë në fytyrën e BE-së si një bumerang. Shih Viktor Orbanin në Hungari”, tha ai.
Megjithatë, deri më tani, fokusi politik i BE-së ka qenë qartazi në qëllimin e zgjerimit. Megjithatë, edhe një paketë monetare siç është plani i mbështetjes ekonomike prej gjashtë miliardë eurosh nuk sjell rezultatet e dëshiruara. “Rezulton se kjo nuk funksionon domosdoshmërisht”, tha Xhihiq. Përkundrazi, ka një “gjendje depresive” në lidhje me BE-në.
Në përgjithësi, politologu vjenez dha një pamje mjaft të zymtë të situatës në Serbi ose në zonat e dominuara nga serbët si Republika Sërpska në Bosnje-Hercegovinë. Ekziston një “afërsi shumë e fortë me Rusinë, në të gjitha aspektet”, shpjegoi Xhihiq: “Stil autoritar i qeverisjes, veprime fyese kundër kundërshtarëve politikë. Rusia shihet si një nga aleatët më të afërt në këto rajone”.
Qëndrimet anti-perëndimore dhe anti-BE janë po aq të përhapura sa edhe “goditjet” kundër BE-së dhe amerikanëve; Pozicionet nacionaliste të krahut të djathtë janë “të zakonshme” në shumë vende në Ballkan.
BE-ja duhet “ta emërtojë qartë problemin”: Vizita e Soderit po i shkakton telashe edhe Serbisë
Në funksion të kësaj, një “stabilokraci” që çon në “kompromise me autokratët” është një rrezik real. Në vend të kësaj, Brukseli duhet të bashkëpunojë më ngushtë me forcat politike alternative, me protestat mjedisore ose elektorale, forcat pro-demokracisë dhe pro-evropiane. Dhe në të njëjtën kohë reformimi i procesit të anëtarësimit. Formula e Xhihiqit është: “Përkrahni ata që gjithashtu po bëjnë përpjekje, si Kosova apo Mali i Zi. Dhe për të tjerët: Emërtoni qartë problemin”. Gjermania ishte përpjekur “të paktën në mënyrë retorike” të merrte një kurs më të qartë pas zgjedhjeve në Serbi, e cila ishte e rrethuar me akuza.
Barley është në thelb dakord, siç shpjegoi ajo për FR.de: “Disa vende po bëjnë përpjekje të mëdha për të përmbushur kushtet e BE-së. Maqedonia e Veriut madje ka ndryshuar emrin e saj. Ne nuk duhet t’i braktisim këto vende në rrugën e tyre drejt BE-së”. Ajo gjithashtu mbështeti shprehimisht bashkëpunimin me forcat pro-demokratike në mesin e popullatës civile.
Ndërkaq, bashkëpunimi i Soderit me Vuçiqin pothuajse nuk ka dhënë fryte, të paktën për momentin. Menjëherë pas takimit, Vuçiqi kërcënoi se do të largohej nga Këshilli i Evropës nëse Kosova do të pranohej në të. Edhe në rastin e Bosnjë-Hercegovinës, presidenti serb përdori fjalë luftarake: “Ne do të luftojmë. Serbia do të fitojë”, tha ai. Në Bosnje dhe Hercegovinë, nacionalistët serbë, mbi të gjitha miku i Putinit, Millorad Dodik, kanë bërë ndasi prej kohësh dhe situata duket gjithmonë shpërthyese. Dhe Sarajeva tani do të negociojë gjithashtu pranimin me BE.
Barley, megjithatë, theksoi: “Ne duam një Evropë të bazuar në demokraci dhe të drejtat e njeriut. Ne duhet të jemi më të qëndrueshëm në këtë fushë”.
