Një përshkallëzim i luftimeve midis izraelitëvdhe e palestinezëve ka bërë që Kombet e Bashkuara të paralajmërojnë për një “luftë në shkallë të plotë”. Dhuna e fundit erdhi pas një muaj tensionesh në rritje në Jerusalem, ndërsa konflikti ka vazhduar për dekada, transmeton Class.
Si filloi?
Britania mori kontrollin e zonës së njohur si Palestinë pasi sundimtarja e asaj pjese të Lindjes së Mesme, Perandoria Osmane, u mund në Luftën e Parë Botërore. Toka ishte e banuar nga një pakicë hebreje dhe shumicë arabe. Tensionet midis dy popujve u rritën kur bashkësia ndërkombëtare i dha Britanisë detyrën e krijimit të një “shtëpie kombëtare” në Palestinë për njerëzit hebrenj. Për hebrenjtë, ajo ishte shtëpia e tyre stërgjyshore, por arabët palestinezë gjithashtu pretenduan tokën dhe e kundërshtuan këtë veprim.
Midis viteve 1920 dhe 1940, numri i hebrenjve që mbërritën atje u rrit, ndërsa shumë ikën nga persekutimi në Evropë dhe kërkuan një atdhe pas Holokaustit të Luftës së Dytë Botërore. Dhuna midis hebrenjve dhe arabëve, dhe kundër sundimit britanik, gjithashtu u rrit.
Në 1947-ën, OKB votoi që Palestina të ndahet në shtete të ndara hebreje dhe arabe, dhe Jeruzalemi të bëhej një qytet ndërkombëtar. Ky plan u pranua nga udhëheqësit hebrenj, por u refuzua nga pala arabe dhe nuk u zbatua kurrë.
Krijimi i Izraelit dhe ‘Katastrofa’
Në vitin 1948, në pamundësi për të zgjidhur problemin, sundimtarët britanikë u larguan dhe udhëheqësit hebrenj shpallën krijimin e shtetit të Izraelit. Shumë palestinezë kundërshtuan dhe pasoi një luftë. Trupat nga vendet fqinje arabe mbërritën. Qindra mijëra palestinezë u larguan ose u detyruan të largohen nga shtëpitë e tyre dhe ndodhi ajo që ata e quajnë Al Nakba, ose “Katastrofa”.
Në kohën kur luftimet përfunduan me një armëpushim vitin e ardhshëm, Izraeli kontrollonte pjesën më të madhe të territorit. Jordania pushtoi tokën e cila u bë e njohur si Bregu Perëndimor dhe Egjipti pushtoi Gazën. Jeruzalemi ishte i ndarë midis forcave izraelite në Perëndim dhe forcave jordaneze në Lindje.
Për shkak se nuk kishte kurrë një marrëveshje paqeje – secila palë fajësoi tjetrën – dhe pasuan më shumë luftëra në dekadat që pasuan. Në një luftë tjetër në vitin 1967, Izraeli pushtoi Jeruzalemin Lindor dhe Bregun Perëndimor, si dhe pjesën më të madhe të Lartësive Siriane, Golan dhe Gaza, dhe gadishullin egjiptian, Sinai.
Shumica e refugjatëve palestinezë dhe pasardhësit e tyre jetojnë në Gaza dhe Bregun Perëndimor, si dhe në Jordani, Siri dhe Liban. As ata, as pasardhësit e tyre nuk janë lejuar nga Izraeli të kthehen në shtëpitë e tyre – Izraeli thotë se kjo do ta mbingarkonte vendin dhe do të kërcënonte ekzistencën e tij si një shtet hebre.
Izraeli pretendon të gjithë Jeruzalemin si kryeqytetin e tij, ndërsa palestinezët pretendojnë Jeruzalemin Lindor si kryeqytetin e një shteti të ardhshëm palestinez. Shtetet e Bashkuara janë një nga vendet e pakta që njohin pretendimin e Izraelit për të gjithë qytetin. Në 50 vitet e kaluara Izraeli ka ndërtuar vendbanime në këto zona, ku tani jetojnë më shumë se 600,000 hebrenj. Palestinezët thonë se këto janë të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar dhe janë pengesa për paqen, por Izraeli e mohon këtë.
Çfarë po ndodh tani?
Tensionet shpesh janë të mëdha midis izraelitëve dhe palestinezëve që jetojnë në Jeruzalemin Lindor, Gaza dhe Bregun Perëndimor. Gaza drejtohet nga një grup militant palestinez i quajtur Hamas, i cili ka luftuar Izraelin shumë herë. Izraeli dhe Egjipti kontrollojnë fuqishëm kufijtë e Gazës për të ndaluar arritjen e armëve në Hamas.
Palestinezët në Gaza dhe Bregun Perëndimor thonë se po vuajnë për shkak të veprimeve dhe kufizimeve të Izraelit. Izraeli thotë se po vepron vetëm për të mbrojtur veten nga dhuna palestineze.
Gjërat janë përshkallëzuar që nga fillimi i muajit të shenjtë mysliman të Ramazanit, në mes të prillit 2021, me përplasje natën midis policisë dhe palestinezëve. Dëbimi i kërcënuar i disa familjeve palestineze në Jeruzalemin Lindor gjithashtu ka shkaktuar një rritje të zemërimit.
Cilat janë problemet kryesore?
Ka një numër çështjesh për të cilat izraelitët dhe palestinezët nuk mund të bien dakord.
Këto çështje përfshijnë atë që duhet të ndodhë me refugjatët palestinezë; nëse vendbanimet hebraike në Bregun Perëndimor të zaptuar duhet të qëndrojnë ose të hiqen; nëse të dyja palët duhet të ndajnë Jeruzalemin; dhe – ndoshta më e ndërlikuara nga të gjitha – nëse një shtet palestinez duhet të krijohet së bashku me Izraelin.
Bisedimet e paqes po zhvillohen prej më shumë se 25 vjetëve, por deri më tani nuk e kanë zgjidhur konfliktin.
Çfarë pritet nga e ardhmja?
Me pak fjalë, situata nuk do të zgjidhet së shpejti.
Plani më i fundit i paqes, i përgatitur nga Shtetet e Bashkuara kur Donald Trump ishte president – i quajtur “marrëveshja e shekullit” nga Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu – është hedhur poshtë nga palestinezët si i njëanshëm.
Çdo marrëveshje e ardhshme e paqes do të ketë nevojë që të dyja palët të bien dakord për zgjidhjen e çështjeve komplekse.
Derisa të ndodhë kjo, konflikti do të vazhdojë.
