Ngjarja e trishtë që ka ndodhur ditën e shtunë në Ferizaj ku ka mbetur i varë Gazmend Hyseni ka ngjallur reagime të shumta shkruan Gazeta “Enigma”.
Në lidhje me këtë çështje Gazeta “Enigma” ka kontaktuar psikologun Rron Kastrati i cili ka deklaruar se manifestimi kryesor i hip-hop është vrulli i tij difuziv në të gjitha shtresat rinore, pa dallim.
“Një tematikë e rëndësishme studimore e cila duhet të elaborohet deri në rrënjët motivuese që nxiten nga mënyrat se si përformohet, orkestrohet, dhe reflektohet në mjediset sociale dhe gjegjësisht mediatike në nivel vendi e më gjërë”, ka deklaruar ai.
Tutje Kastrati ka folur rrethe historikut të këtij zhanri muzikor.
“Fillimisht të njihemi me origjinën e këtij zhanri muzikor, impaktin e ushtruar përgjatë këtyre viteve në Kosovë, dhe çfarë eksluziviteti energjik dhe socio-emocional ofron për ndjekësit dhe dëgjuesit e rregullt të këtij zhanri impulsiv e me reaktivitet të lartë”, ka deklaruar Kastrati.
Sipas tij “Hip-hop është një muzikë artistike që është përfshirë në të gjitha hapësirat jetësore veçanërisht tek adoleshentët. Një manifestim kryesor i hip-hop është vrulli i tij difuziv në të gjitha shtresat rinore, pa dallim”.
Psikologu Rron Kastrati në një rrëfim për Gazetën “Enigma” i thotë të gjitha rreth këtij zhanri duke u referuar edhe në ngjarjen e fundit në Ferizaj dhe në përgjithësi të këtij zhanri muzikor në Kosovë.
Referuar artikullit MasterClass staff muzika Hip-hop ka një histori të pasur dhe të larmishme, duke filluar nga New York City në vitet 1970. Muzika e hershme hip-hop i formësoi rrënjët e saj në vitet 1970 në bashkinë e qytetit të Nju Jorkut në Bronx.
Filloi si një bashkëpunim midis grupeve ndërthurëse të të rinjve amerikanëve, latinë dhe karaibanë në grupet e lagjeve, mbledhjet e komunitetit që shfaqnin DJ që luanin muzikë soul dhe funk.
DJ-të e NYC si DJ Kool Herc, Grand Wizzard Theodore, Grandmaster Flash dhe Afrika Bambaataa filluan të eksperimentojnë me teknika të ndryshme gjatë festave, duke përfshirë të ashtuquajtura “breakbeats” ose thjesht “the breaks”, teknika gramafon, gërvishtje, stil i lirë, dhe vokale të improvizuara të bazuara në “dolli” xhamajkane, ata shpesh vlerësohen si pionierë të muzikës moderne hip-hop dhe rap.
Zgjerimi nëpër SHBA: Në vitin 1979, treshja e hip-hop-it, Sugarhill Gang publikoi atë që tani konsiderohet gjerësisht si rekordi i parë i hip-hop-it, “Rapper’s Delight”, i cili arriti në top 40 në listat e Billboard-it në SHBA dhe e shtyu hip-hop-in në qendër të vëmendjes duke e bërë hip-hop-in një zhanër të plotë.
Në vitet 1980, hip-hop ishte në fuqi të plotë kulminante të avansimit, shumë artistë të ndryshëm filluan të prodhonin ide të reja në zhanër, duke përfshirë komplete baterish mostra më komplekse, tekste metaforike rap dhe bashkëpunim më të gjerë me zhanre si muzika elektro.
Vitet ’80 gjithashtu panë hip-hop të përhapur në një audiencë ndërkombëtare, veçanërisht në MB, Japoni dhe Australi. Këngët e shquara përfshinin “The Message” nga Grandmaster Flash dhe Furious Five.
Hip-hop i ri shkollor: Në vitin 1984, disa albume hip-hop – veçanërisht nga artistët Run-DMC, LL Cool J dhe Beastie Boys – prezantuan atë që u quajt “hip-hop i ri i shkollës”. Ky stil theksoi rrahjet e daulleve, minimalizmin, këngët më të shkurtra (të cilat ishin më miqësore me radion) dhe komentet socio-politike.
Komercializimi: Nga fundi i viteve 1990, hip-hop ishte një zhanër kryesor kryesor dhe krijoi shumë artistë të profilit të lartë, duke përfshirë Lil Wayne, Timbaland, Nelly, Puff Daddy, Jay-Z, Ja Rule, DMX, Eminem dhe 50 Cent. Në vitin 1995, Grammy shtoi një kategori të re çmimesh për albumin më të mirë Rap; ajo iu dha për herë të parë Naughty nga Nature.
Hip-hop alternativ: Në vitet 2000, shumë artistë inkorporuan ndikime më të theksuara nga zhanre si punk, xhaz, indie rock dhe elektronik.
Gjatë kësaj kohe, artistë të shquar ose në avansim e sipër përfshinin Outkast, Kanye West, MF Doom, 2 Chainz, Gucci Mane, Juicy J, The Roots, Kid Cudi, Mos Def, Drake, Aesop Rock, Kendrick Lamar dhe Gnarls Barkley.
Hip-hop bashkëkohor: Rritja e shpërndarjes së internetit dhe shërbimeve të transmetimit në fillim të shekullit dhe në ditët moderne krijoi një shpërthim artistësh, mixtape-sh dhe eksperimentesh. Artistët që u bënë të njohur vitet e fundit përfshijnë Waka Flocka Flame, Cardi B, Future, Migos, Travis Scott, Megan Thee Stallion, 21 Savage dhe Lil Uzi Vert.
Karakteristikat e muzikës Hip-Hop
Rrahje e fortë dhe ritmike: Rrahja ritmike është faktori më i fortë unifikues i muzikës hip-hop. Mund të jetë e shpejtë dhe agresive ose e ngadaltë dhe e relaksuar, por e çon këngën në mënyrë të qëndrueshme përpara dhe shërben si një sfond për performancën vokale. Shumica e rrahjeve në këngët hip-hop nuk janë linja të thjeshta daulle bërja e ritmit është një formë arti komplekse dhe e larmishme që rezulton në këngë dhe tinguj të tjerë.
Vokale: Shumica e këngëve hip-hop përfshijnë repin si stilin e tyre kryesor vokal – një lloj ritmik, zakonisht me rimë, që ndërvepron me ritmin. Stilet e tjera vokale përfshijnë të kënduarit, fjalën e folur, përmbajtjen e tyre në disa raste agresionuese.
Breaks: “Break” është një term për periudha të gjata me goditje në një këngë hip-hop – në vitet 1970, DJ Kool Herc vlerësohet me zhvillimin e konceptit të një pushimi dhe inkurajimin e kërcimit (të quajtur “breakdancing”, “breaking” ose ” b-boying”) gjatë këtyre masave instrumentale. Këngët moderne hip-hop përfshijnë pushime për të dëgjuar intervalet e zhanrit ose për të inkurajuar kërcimin ritmik.
Sipas rishikimit të shumë informacioneve shkencore dhe analizës tonë psikologjike kuptojmë se Hip-Hop shkakton përgjigje thellësisht emocionale nga dëgjuesit, gjithashtu theksohet në disa hulumtime se termi “terapia Rap” u krijua ndoshta që në vitin 2000, deri më sot studimi më i përhapur mbi hip-hopin dhe terapinë u krye nga Universiteti i Kembrixhit në 2014.
Dy studiues – psikiatri Dr. Akeem Sule dhe neuroshkencëtari klinik Dr. Becky Inkster – nga Departamenti i Psikologjisë i universitetit udhëhoqi studimin.
Hip-hop, shpjegoi një nga studiuesit në një artikull të CNN, kishte ndikuar tashmë në shtyllat e shoqërisë si politika dhe teknologjia.
Gjetjet janë detajuar më tej nga studiuesit në një podcast të lëshuar në lidhje me revistën akademike The Lancet.
Në podcast, studiuesit parashtrojnë se muzika rap dhe hip-hop mund të jenë mjete të dobishme për trajtimin e pacientëve me depresion ose me vetëbesim të ulët.
Nga hulumtimi, lindi Hip Hop Psych një sipërmarrje sociale që përdor tekste rap për të folur për problemet e shëndetit mendor. Studiuesit shpresojnë se projekti do të ndihmojë në thyerjen e barrierave dhe stigmave brenda industrisë së hip-hop-it dhe do të lehtësojë biseda më të mira rreth shëndetit mendor.
“Ne jemi të interesuar për të përmirësuar psikoedukimin dhe psikoterapitë,” thotë Dr. Sule në intervistën e podcast.
Ne besojmë se kemi një mënyrë të re inovative për të punuar me psikologët për të përmirësuar psikoterapitë për t’i bërë ato më të përshtatshme për përdoruesit.
Ne besojmë gjithashtu se kemi një mjet këtu ku mund të bëjmë edukimin e shëndetit publik(mendor).
Sipas hulumtimit të Kembrixhit, një pjesë e madhe e potencialit që rap dhe hip-hop të funksionojnë si një instrument terapeutik lidhet me tekstet e këngëve.
“Imazhet vizuale pozitive” është tashmë një taktikë e mbështetur shumë në botën e sportit. Atletëve u thuhet shpesh të “përfytyrojnë veten” fitues në fushë ose në një moment triumfi në mënyrë që të pompojnë veten për një lojë të madhe.
Hulumtimi i Kembrixhit sugjeron se i njëjti mesazh që rrit besimin është i dukshëm në narrativat e portretizuara shpesh në muzikën rap.
Për shembull, tekstet që detajojnë dhe përshkruajnë njerëzit që ngrihen nga hiri i varfërisë ose kapërcejnë pengesa të rëndësishme për të gjetur famë, pasuri, admirim dhe shpengim, mund të kenë një ndikim të madh te dëgjuesi.
Kur bëhet fjalë për hip-hop në veçanti, shkenca sugjeron që kanë një lidhje të forta me rezervat emocionale si dhe ato krijuese. Instituti Kombëtar për Çrregullimet e e komunikimit ekzaminoi 12 reperë profesionistë nën një aparat MRI. Reperëve iu kërkua të recitonin tekste të mësuara përmendësh, si dhe vjershat e tyre të stilit të lirë, ndërsa dëgjonin një këngë me 8 bar.
Skanimet e trurit shfaqën rezultate interesante:
Aktiviteti i trurit të reperëve shfaqi modele unike në zona që ka të bëjë me motivimin, gjuhën, emocionet, funksionin motorik dhe përpunimin shqisor.
Sipas interpretimit të shkencëtarëve, kjo sugjeron që reperët në fakt hyjnë në diçka të ngjashme me një “gjendje alternative të mendjes” gjatë stilimit të lirë.
Gjetjet janë të ngjashme me studimet e tjera mbi improvizimin e muzikantëve të xhazit dhe sugjerojnë që akti i bërjes së muzikës prek rezervat komplekse inovative dhe krijuese në mënyra vërtet mahnitëse. Hip-hopi si zhanër historikisht nuk ka pasur një lidhje të ngushtë me terapinë, por kjo mund të ndryshojë.
Konkluzioni:
Mësipër janë përshkruar karakteristikat, motivet, dhe idetë studimore e hulumtuese mbi zhanrin muzikor të Hip-Hop, por tani sipas gjykimit tonë analitik në këndvështrimin psikologjik në rastet kur kjo kategori muzikore deformohet në rrjedha destruktive dhe agresionuese të verbalizimit tekstual dhe dëgjimor shkakton trauma socio-emocionale, shtrembërron perceptimin e të rinjëve mbivendos mendime të vetëlartësimit dhe hakmarrjes nga ndjenjat e inferioritetit dhe forma të komplekseve të superioritetit regimeve violente kundërpërgjigjeve zhgënjyese në kushte të vështira ekonomike dhe bulliste, nxit dhe projekton modele sjelljesh të keqpërshtatshme dhe sikundër mund të keqinterpretohet si një mjet i mundshëm për të shkarkuar dhe shprehur mllefosje, frustrim, dhe nivel të lartë të shkallës së rrezikshmërisë në shfaqjen e çrregullimeve të personalitetit antisocial, sociopatisë, dhe formave tjera të sjelljeve të dhunës fizike dhe psikologjike.
Gjithmonë duhet të përqendrohemi që të hartojmë mekanizma të qasjës psikoedukuese në përfshirjen e stileve prindërore në relacion me fëmijët, adoleshentët, dhe përkitazi poashtu në formulimin e strategjive të përballimit gjatë situatave të vështira në fëmijëri.
Duhet të specifikohet faktori potencial i ndikimit nga neglizhenca dhe abuzimi nga kujdestarët apo edukatorët në fëmijëri, lidhet me një rrezik të lartë të shfaqjes së dhunës në moshë të rritur e cila pastaj mund ta shkaktojë delikuencën tek Adoleshentët.
Gjithashtu padyshim se kombinimi i zhanrit muzikor Rap i cilësuar si deformim socio-kulturor lidhet me abuzimin e substancave e që prodhon rritjen e agresionit dhe dhunës në moshë madhore.
Së fundmi, ne nuk sygjerojmë që ky zhanër muzikor në Kosovë të kundërshtohet dhunshëm, ose të shmanget, të shtypet, të mënjanohet, injorohet, etj, por referuar studimeve të mësipërme të përshkruara, rekomandojmë që të organizohen tryeza ndërgjegjësuese me akterë relevant nga institucionet, shoqëria civile, shoqatat muzikore, dhe profesionist të fushave sociale që të analizojnë në thelb gjendjen e krijuar të këtyre ngjarjeve aktuale dhe të ndërrmeren masa dhe plane ndërhyrëse për ta ekuilibruar dhe rehabilituar këtë fenomen muzikor në nivel vendi me qëllim mbrojtjen dhe ruajtjen e integritetit të shoqërisë, familjes, dhe strukturave sociale në tërësi.
Në botëkuptimin psikanalitik sipas qasjes time Frojdiste, libidoja e reperëve të zhanrit muzikor të Hip-Hip duhet të sublimohet, artistë muzikor të Rap kanë aftësinë e natyrshme për të qenë mjaft të vetëdijshëm për të ndërmjetësuar konfliktet frojdiane të id (instikteve), egos(unit) dhe superegos(moralit, shoqërisë, familjes, fesë) shpesh brenda së njëjtës kënge.
Shpesh, Hip -Hop përfaqëson id (insiktet e agresionuara), me momentet e tij të egra dhe të pakufizuara të kaosit social në përgjithësi.
Në këto rrethana, duhet urgjentisht të fokusohemi në fuqizimin e kapaciteteve institucionale dhe shoqërore për një edukim të vazhdueshëm të shëndetit publik përmes sensibilizimit psikologjik në të gjitha përmasat.
“Në Kosovë kemi shumë mundësi zgjidhjesh të shëndosha ndaj problemeve shoqërore, sesa probleme kronike e të pazgjidhura, prandaj kemi vështirësi dhe keqpërceptime socio-psikologjike, sepse besojmë që kemi më shumë probleme sesa mundësi apo shanse rikuperimi”.
”Duhet ta luftojmë cenueshmërinë e depresionit kolektiv ndaj shoqërisë tonë, dhe për këtë politika fatkeqësisht është diskualifikuar sepse nuk ka arritur ta mirëmenaxhoj pavarësisht disa përpjekjeve të sfidueshme, tani është radha e jopolitikës, pra mendjes cilësore dhe magjepse të rinisë kreative”, ka përfunduar Kastrati në rrëfimin e tij për “Enigmën”.
Kujtojmë se Gjykata Themelore e Ferizajt ia ka caktuar 30 ditë paraburgim Qëndrim Januzit, i dyshuar për vrasjen e Gazmend Hysenit. /Gazeta Enigma/
