Pati shumë fjalë miqësore në samitin vjetor të gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe Bashkimit Evropian në Bruksel këtë javë – por ende nuk ka data specifike për pranimin e mundshëm.
Bashkimi Evropian tashmë 27-anëtarësh ka përsëritur moton që nga samiti i BE-së i vitit 2003 në Selanik, Greqi: Vendet e Ballkanit Perëndimor që dolën nga shpërbërja e Jugosllavisë, si dhe Shqipëria, i përkasin Evropës dhe duhet të mirëpriten në Bashkimin Evropian.
Deri më tani, e vetmja që ka bërë hapin drejt BE-së është Kroacia në vitin 2013. Gjashtë të tjerat — Serbia, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria — kanë punuar për vite me radhë drejt një date konkrete për përfshirjes. Ata janë të gjithë në faza të ndryshme të procesit të gjatë të anëtarësimit.
“Ne duhet ta përshpejtojmë këtë proces, me një ritëm krejtësisht të ri, në mënyrë që perspektiva e pranimit të shndërrohet në vetë pranim,” tha kancelari gjerman Olaf Scholz në Bruksel, ku po mbahej këtë javë samiti vjetor i BE-së për Ballkanin Perëndimor.
Padurimi në rritje
Për sa i përket shumë politikanëve të Ballkanit Perëndimor, pak është arritur. Edi Rama, kryeministri i Shqipërisë, e cilësoi procesin e anëtarësimit si të padrejtë. Ai tha se e sheh gjithashtu hipokrite që Ukraina, me Moldavinë në prag të saj, po nxitohet përmes procesit për të vënë në dukje një pikë gjeopolitike se ajo është pjesë e mbrojtjes së Evropës kundër agresionit rus.
Rama ka shpresa të mëdha për përfaqësuesen e re të lartë të BE-së për Punët e Jashtme, Kaja Kallas. Ai është i bindur se ajo do të avokojë në emër të Ballkanit Perëndimor. Si një estonez, shtoi Rama, Kallas u rrit nën një diktaturë komuniste në një vend që luftoi për lirinë dhe hyrjen në BE.
Kreu shqiptar komenton se Ballkani Perëndimor ka kaluar një gjë të ngjashme. Ai kishte fjalë lajkatare për Kallas, ish-kryeministren e Estonisë, pasi e takoi për herë të parë në rolin e saj të ri: “Faleminderit për buzëqeshjen e këndshme në motin e zymtë gri në Bruksel këtë mëngjes”.
BE-ja nuk është e bashkuar
Opinionet ndryshojnë midis anëtarëve të BE-së se sa shpejt duhet të pranohet çdo vend i Ballkanit Perëndimor në klub. Austria, e cila ka historikisht lidhje të ngushta me Ballkanin, ka formuar një “grup miqsh” për gjashtë vendet kandidate. Anëtarët e tjerë të BE-së që ndodhen më larg, si Irlanda apo Spanja, janë më pak entuziastë. Spanja është një nga disa shtete të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën si shtet.
Serbia ende e konsideron Kosovën një krahinë të shkëputur dhe pavarësisht përpjekjeve të BE-së për ndërmjetësim, mosmarrëveshja midis dy vendeve nuk është më afër zgjidhjes. Krejt e kundërta, në fakt: Përleshjet e dhunshme dhe sulmet terroriste vazhdojnë të tensionojnë marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Ato gjithashtu parandalojnë çdo përparim drejt anëtarësimit në BE.
Në samitin e Brukselit, presidentja kosovare, Vjosa Osmani, u ankua se Serbisë i është besuar se ka bërë progres, pavarësisht se ka lidhje të ngushta në politikën e jashtme me Rusinë. Ndërkohë, ajo tha se Kosova i përmbushi të gjitha kërkesat e BE-së dhe mbështet qëndrimin e bllokut ndaj Ukrainës.
“Ne jemi shteti më pro-evropian në botë, por aplikacioni ynë për anëtarësim disi është zhdukur në një sirtar diku në Bruksel”, tha Osmani.
Probleme të brendshme
Scholz i Gjermanisë përsëriti se mosmarrëveshjet midis fqinjëve të Ballkanit Perëndimor nuk duhet të lejohen të lënë në hije procesin e pranimit. Kjo, tha ai, vlen edhe për anëtarët e BE-së, çështjet dypalëshe të të cilëve me vendet kandidate specifike po e pengonin procesin në tërësi.
Komenti me sa duket ishte një referencë për Bullgarinë, e cila, për arsye kulturore dhe historike, ka një grindje të gjatë me vendin kandidat Maqedoninë e Veriut.
Megjithatë, mosmarrëveshje të tilla nuk u përmendën në samit dhe u dokumentuan me një angazhim të përgjithshëm se Ballkani Perëndimor do të anëtarësohej në BE, mirë, një ditë.
Procesi i anëtarësimit varet gjithashtu nga performanca e vendeve kandidate. Çdo shtet gjykohet individualisht, i pavarur nga fqinjët e tij. Komisioni Evropian, dega ekzekutive e bllokut, theksoi se pranimet e tyre përkatëse nuk janë të lidhura.
Mali i Zi në krye?
Vendi kandidat më i vogël, Mali i Zi, me popullsinë e tij prej vetëm 670,000 banorësh, shpreson se ky është rasti. Në samit, presidenti malazez, Jakov Milatoviç, tha se vendi i tij përfundoi procesin ligjor të aplikimit për anëtarësim në BE dhe ishte gati për t’u bashkuar me vite.
“Ne jemi në vendin e parë dhe duam të bëhemi anëtari i 28-të i BE,” tha Milatoviç. “Kjo do të dërgonte gjithashtu një sinjal të qartë për kandidatët e tjerë se procesi i pranimit është ende gjallë.”
Mirëpo, as Milatoviq nuk ka marrë premtime konkrete. Kallas tha se shpresonte të bënte përparim të vërtetë gjatë mandatit të saj gjatë pesë viteve të ardhshme.
Pushtimi rus i Ukrainës pothuajse tre vjet më parë e shtyu BE-në të ndryshojë prioritetet e saj. Ballkani Perëndimor papritmas u bë më i rëndësishëm si një mburojë kundër ndikimit rus.
“Zgjerimi i BE-së është gjithashtu vendimtar për sigurinë për të gjithë Evropën,” tha Milatoviç.
Partnerët tani janë vendosur të bien dakord për një “plan të rritjes për Ballkanin Perëndimor” për të forcuar lidhjet midis tyre dhe BE-së. Plani do të synojë të sigurojë investime në infrastrukturë dhe vende pune në Ballkanin Perëndimor.
Asnjë datë specifike e pranimit
Në samitin e tij të fundit ballkanik, ish-presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel foli për vitin 2030 si vitin që BE-ja mund të zgjerohet më pas. Megjithatë, pasardhësi i tij, Antonio Costa, nuk ka përmendur ndonjë datë.
“Samiti nuk kishte të bënte me specifikat e zgjerimit si të tillë,” tha Costa pas diskutimeve. “Ishte më shumë për tablonë më të gjerë strategjike. Ne vlerësojmë se ka zhgënjim në rajon, por tani ka një vrull të ri,” shtoi ai.
Ndërkohë, diplomatët e BE-së paralajmëruan se përpara se të ndërmerret ndonjë hap konkret, vetë Bashkimi Evropian duhet të përgatitet për pranimin e anëtarëve të rinj. Ata thonë se procedurat dhe institucionet aktuale të votimit janë shumë të ngadalta dhe të rënda për një komunitet me 33 shtete anëtare – apo edhe për të përballuar shtimin e një vendi aq të madh sa Ukraina.
Presidenti francez Emmanuel Macron ka bërë thirrje për reforma prej vitesh me pak rezultate. Tani, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ka njoftuar se do të paraqesë një propozim për këtë çështje.
Ndoshta tema do të rishikohet në samitin e ardhshëm BE-Ballkani Perëndimor. Kjo ndodh në dhjetor 2025./DW
